Biblioteka

W listopadzie klasy pierwsze IX LO gościły w Archiwum Państwowym w Szczecinie na lekcjach bibliotecznych poświęconych „Piśmiennictwu religijnemu na przykładzie zbiorów biblioteki Archiwum Państwowego w Szczecinie”. Zajęcia prowadzone przez Panią dr Janinę Kosman stanowiły przegląd zabytków literatury chrześcijańskiej - katolickiej i reformatorskiej: luterańskiej, kalwińskiej, anglikańskiej - datowanej od wczesnego średniowiecza po oryginalne w formie edycje współczesne (reprinty wydań historycznych).

Historia "Biblii" w wykładzie Pani dr Kosman splotła się w sposób oczywisty z historią piśmiennictwa i książki. Uczniowie mogli zatem prześledzić i zwizualizować sobie ewolucję form piśmienniczych od starożytnych tabliczek kamiennych, glinianych i drewnianych, zwojów papirusowych, poprzez  średniowieczne rękopiśmienne kodeksy ze stronicami pergaminowymi lub papierowymi - do nowożytnych wcieleń książki, w tym inkunabułów i starodruków. Innym istotnym wątkiem spotkania była kulturotwórcza rola klasztorów w wiekach średnich, które przez stulecia prowadziły skryptoria i wielkie biblioteki, stając się ostojami - prawdziwym domem - literatury, a przy tym pracowniami translatorskimi i ośrodkami studiów nad piśmiennictwem starożytnym. Dzięki nim literatura kwitła i upowszechniała się, średniowiecznym skrybom zawdzięczamy ocalenie wielu doniosłych antycznych dzieł literackich i filozoficznych.

Wczytując się w niezwykle ciekawy świat średniowiecznych ksiąg, mogliśmy podziwiać nieodłączne im  i swoiste elementy graficzne, jak barwne inicjały, urzekające iluminacje, subtelne floratury i finezyjne bordiury, rubrykowanie, jak również bogato zdobione oprawy, nierzadko wysadzane najszlachetniejszymi kamieniami. Odsłonięto przed nami tajemnice atramentu skrybów i równie fascynującą, choć mniej ostentacyjną, estetykę szaty graficznej starych druków.

Snując narrację o historii książki i piśmiennictwa religijnego, prowadząca podzieliła się z nami mało upowszechnioną wiedzą na temat skarbów wydawniczych reprezentujących dziedzictwo duchowe i materialne chrześcijańskiej kultury Europy, jak np.:

• "Godzinki Anny Bretońskiej" – modlitewnik z XVI w., który oprócz kalendarza i modlitw zawiera zielnik z 337 wizerunkami roślin i zwierząt;
• "Złoty kodeks gnieźnieński" (łac. Codex aureus Gnesnensis), inaczej "Ewangeliarz gnieźnieński" – ewangelistarz powstały najprawdopodobniej pod koniec XI wieku. Przechowywany obecnie w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie;
• "Księga z Kells", znana również pod nazwą "Ewangeliarz z Kells" lub "Ewangeliarz świętego Kolumby" – manuskrypt z około 800 roku, bogato iluminowany przez celtyckich mnichów, pochodzący prawdopodobnie z klasztoru na wyspie Iona założonego przez św. Kolumbę;
• "Codex Gigas" (pol. "Wielki Kodeks", "Wielka Księga") - największy istniejący średniowieczny manuskrypt na świecie. Rękopis powstał na początku XIII wieku w Czechach, w benedyktyńskim klasztorze w Podlažicach (obecnie Chrast). Jest przechowywany w Bibliotece Królewskiej w Sztokholmie;
• "Biblia Gutenberga", przygotowana do druku i wydrukowana w latach 1452–1455 w Moguncji przez Johannesa Gutenberga, który był również jej wydawcą - jeden z niewielu ocalałych do dziś jej egzemplarzy jest przechowywany w Muzeum Diecezjalnym w pomorskim Pelplinie.

Wyróżnieniem było dla nas zobaczyć unikalne zbiory literatury religijnej biblioteki szczecińskiego Archiwum - o wybitnej wartości historycznej:

• "Biblia Latina" wydana w bazylejskiej oficynie Nicolausa Kesslera w 1487 r. Jej szczecińskim właścicielem był kupiec, kolekcjoner i mecenas kultury, Heinrich Stolting (1814-1884);
• Z   1702 r. pochodzi "Biblia"  drukowana w Ratzeburgu przez Sigismunda Hofmanna, poprzedzona przedmową superintendenta  kościoła w  Lubece, Georga Heinricha Götzena (1667-1728);
• "Biblia"  zwana  "Dilherrowską" - zyskała miano od nazwiska pastora Johanna Michaela Dilherra (1604-1669), ważnej postaci życia kulturalnego XVII-wiecznej Norymbergi, pastora kościoła pw. św. Sebalda, słynnego retora, bibliotekarza, profesora teologii na Uniwersytecie w Jenie;
• "Biblia Germanica" wydana w 1729 r. w  Tybindze - ma kilka tytułów-określników:  "Cotta-(Cottasche) Bibelwerk" od nazwiska drukarza, "Pffafische Bibelwerk"  od nazwiska autora wstępu oraz "Tübinger Bibelwerk" od miejsca wydania. Dzieło ozdobiono miedziorytami  z podpisami w językach łacińskim, niemieckim i francuskim;
• Wśród dwudziestowiecznych wydań biblijnych trzeba wymienić łużyckie "192  wobrasow se ßwjateho pißma Stareho a Noweho sakonja: wot dweju pschecželow Sserbow ßerbskemu ludu darjene" (Drezno 1905) jako przykład "Biblii" obrazkowej;
• W księgozbiorze Archiwum Państwowego znalazły się nieliczne katechizmy, kazania, śpiewniki, modlitewniki i żywoty świętych. Reprezentacją katechizmu może być wydanie frankfurckie Lutra z 1601r.

Uczniowie klas pierwszych, pod opieką polonistek, Pani Profesor Doroty Madoń-Stankiewicz i Pani Profesor Bogumiły Stankiewicz, oraz szkolnego bibliotekarza, Romualda Kuźmitowicza, z uwagą chłonęli wiedzę, z zaangażowaniem wymieniali się spostrzeżeniami i sycili oczy, oglądając arcydzieła skrybów, iluminatorów i dawnych edytorów.

Tekst i zdjęcia: Romuald Kuźmitowicz